Đề: Cảm nhận bài thơ “Điếu thuốc mùa thu” (Câu cá mùa thu) của Nguyễn Khuyến
Bài giảng: Câu cá mùa thu – Cô Thúy Nhàn (giáo viên )
Cuối thế kỷ 18, đầu thế kỷ 19, tưởng chừng như cùng với sự suy tàn, lạc hậu của chế độ xã hội phong kiến, văn học trung đại Việt Nam sẽ rơi vào ngõ cụt của sự bế tắc với một phương pháp phản động. Ánh sáng đã lỗi thời. Nhưng thật lạ là trong cái suy thoái tưởng như đã đến tột đỉnh ấy lại xuất hiện một tài năng thơ ca vào loại kiệt xuất như Nguyễn Khuyến. Ông như một dấu chấm than khẳng định chủ nghĩa cổ điển đang chuyển động của văn học trung đại ở cuối thời kì văn học dài mấy chục năm này. Ông đã để lại cho quê hương, đất nước một di sản văn học phong phú và đồ sộ. Nhưng nói đến nhà thơ Nguyễn Khuyến, người đọc gọi ông là nhà thơ của quê hương danh lam thắng cảnh Việt Nam, bởi ông đã viết rất nhiều bài thơ hay về cảnh làng quê. Đặc biệt là tập thơ thu của ông, trong đó có bài thơ Thu Củi:
Nước ao lạnh thu trong veo
Một chiếc thuyền câu nhỏ teo
Sóng xanh theo làn sóng gợn nhẹ
Lá vàng sẽ bay trước gió
Mây lơ lửng trên bầu trời xanh
Ngõ tre quanh co vắng người
Tựa vào gối ôm chẳng được bao lâu
Cá lội dưới chân vịt về đâu.
Chùm thơ có ba bài thơ Thu vịnh, Thu ẩm và Thu cui. Bài nào cũng hay, đẹp thể hiện một tình yêu quê hương đất nước dạt dào. Riêng bài Thu Cuội mà nhà thơ Xuân Diệu đã khẳng định là tiêu biểu nhất cho mùa thu của làng cảnh Việt Nam, là bài thơ tả cảnh ngụ tình đặc sắc: Cảnh thu quê hương, tình yêu thiên nhiên, tình yêu mùa thu. vẻ đẹp gắn với tình yêu quê hương tha thiết.
Bài thơ được viết theo thể thơ bảy chữ Đường luật, ngôn ngữ tinh tế, hình ảnh giàu sức biểu cảm. Cảnh thu, bầu trời mùa thu của làng quê Việt Nam như hiện lên thật kì vĩ và sắc màu dưới ngòi bút của Nguyễn Khuyến.
Hai câu đầu:
Nước ao lạnh thu trong veo
Một chiếc thuyền câu nhỏ teo
Nhà thơ hầu như không thích câu cá mà mê mẩn không khí của cảnh sắc mùa thu, ngay câu đầu tiên nhà thơ gọi ao mình là ao thu, và với tính chất trong veo của làn nước trong vắt, điều đó đúng. Đó là một cái ao mùa thu, không phải là môi trường thích hợp để câu cá, bên cạnh đó cảm hứng của nhà thơ hoàn toàn đắm chìm trong cảnh sắc mùa thu, một khung cảnh trong trẻo và tĩnh lặng tuyệt đối, nước trong, trời xanh. Các giác quan của nhà thơ vô cùng nhạy bén, phải tinh ý lắm mới nhận ra những biểu hiện tinh tế, vi diệu chỉ làm tăng thêm vẻ trong trẻo, tĩnh lặng của một cảnh sắc muôn màu:
Sóng xanh theo làn sóng gợn nhẹ
Những chiếc lá vàng khẽ đung đưa trong gió.
Màu xanh của sóng hòa với màu vàng của lá tạo nên một bức tranh quê bình dị mà lộng lẫy. Nghệ thuật ở phần thực rất điêu luyện, lá vàng sóng xanh, tốc độ bay của lá tương ứng với mức độ gợn sóng. Nhà thơ Tản Đà đã hết lời ca ngợi chữ vào trong thơ Nguyễn Khuyến. Ông cho biết, trong cuộc đời làm thơ của mình, ông chỉ có được một câu thơ ưng ý trong bài “Vĩnh biệt, vĩnh biệt”:
Nhìn lá rụng đầy sân
Đến bài văn:
Mây lơ lửng trên bầu trời xanh
Ngõ tre quanh co vắng người.
Không gian được mở rộng, bức tranh mùa thu có thêm chiều cao của bầu trời trong xanh với những đám mây bồng bềnh trong gió nhẹ. Trong tập thơ mùa thu, Nguyễn Khuyến đã xác định bầu trời mùa thu trong xanh. Trong vịnh Thu bầu trời trong xanh khi lên cao, Thu là bầu trời nhuốm màu xanh biếc, Thu là lớp mây bồng bềnh trên nền trời xanh.
Màu xanh là màu xanh lá cây có chiều sâu. Bầu trời mùa thu không một gợn mây (xám) mà trong xanh thăm thẳm. Màu xanh đã gợi lên chiều sâu, sự tĩnh lặng của không gian, cái nhìn tuyệt vời của nhà thơ, ông lão đánh cá. Rồi anh lơ đãng nhìn quanh vùng quê. Xóm vắng lặng, yên ắng, con đường ngoằn ngoèo, hấp dẫn không một bóng người qua lại.
Ngõ tre quanh co vắng người
Cảnh tĩnh lặng, thoáng chút buồn, hiu quạnh, hiu quạnh. Người đánh cá dường như đang trong một giấc mơ mùa thu. Tất cả các cảnh vật, từ mặt nước ao thu se lạnh đến chiếc thuyền câu nhỏ bé, từ làn sóng xanh đến lá vàng, từ đám mây bồng bềnh đến ngõ tre… đều hiện ra bằng đường nét, màu sắc và âm thanh. một chút gì đó bâng khuâng, man mác, rất gần gũi, thân thiết với mọi người dân Việt Nam.
Bao nhiêu thời gian đã trôi qua trong không gian của buổi sáng yên ả ấy, dáng ngồi của Bác cũng bất động theo thời gian:
Nóng lòng muốn ôm gối
Cá lội dưới chân vịt đi đâu?
Gối ôm cần câu là tư thế chờ đợi mỏi mệt của cần thủ. Trong quá khứ, có những người sử dụng công việc câu cá và chờ đợi người phù hợp để giúp đỡ. Văn thơ truyền thống dùng câu cá để từ chối địa vị quan lại và coi câu cá là câu người, câu người, câu lưỡi. Bài thơ Thu Củi này cũng nói lên niềm khát khao những câu văn thanh vắng, vắng lặng cho tâm hồn thi sĩ thanh cao.
Tiếng cá đớp mồi gợi một sự mơ hồ xa xăm, bừng tỉnh.
Bài thơ Câu cá mùa thu là một bài thơ tả cảnh ngụ tình đặc sắc của Nguyễn Khuyến. Cảnh sắc mùa thu quê hương được miêu tả với những gam màu đậm nhạt, nét vẽ tinh tế gợi cảm từ xa đến gần. Tiếng lá rơi xào xạc trong gió thu và tiếng cá đớp chân – đó là âm thanh mùa thu dân dã, quen thuộc của vùng quê gợi lên trong lòng ta bao kỉ niệm đẹp về quê hương đất nước.
Thơ là sự cách điệu của tâm hồn, Nguyễn Khuyến yêu thiên nhiên mùa thu, yêu cảnh sắc quê hương bằng tất cả tình cảm chân quê ấm áp. Ông là nhà thơ của làng cảnh Việt Nam. Đọc Thu điếu, Thu ẩm, Thu bay, ta thêm yêu quê hương, yêu quê hương, đất nước hơn. Với Nguyễn Khuyến, miêu tả mùa thu, yêu mùa thu cũng là yêu quê hương. Nguyễn Khuyến là nhà thơ kiệt xuất đã chiếm một vị trí vẻ vang trong nền thơ ca cổ điển Việt Nam.
“Thu thuốc lào” thể hiện cái hồn đặc sắc của mùa thu vùng quê đồng bằng Bắc Bộ mà Nguyễn Khuyến đã thực sự nắm bắt và thể hiện một cách tài tình, nên thơ.
Một không gian êm ả, tĩnh lặng. Ao thu “lạnh” bởi khí trời thu. Nước ao “trong veo” có thể nhìn thấy tận đáy ao. Thuyền câu, thuyền nan “nhỏ”. Ở thung lũng Yên Đổ, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam, quê hương cụ Tam Nguyên, hầu như nhà nào cũng có một cái ao nhỏ trong vườn; Ao nhỏ nên ghe câu cũng “nhỏ”.
Gió thu se lạnh, thổi nhè nhẹ nên làn sóng xanh trên mặt ao thu chỉ phảng phất “chút gợn”. Và chiếc lá mùa thu, chiếc lá vàng “xoay nhẹ nhàng”. Khung cảnh từ những con sóng xanh đến những chiếc lá vàng “khẽ đung đưa” vừa nên thơ vừa yên bình. Tác giả miêu tả ít mà gợi nhiều, chỉ chấm phá, sử dụng các động tác tả, hữu để làm nổi bật tinh thần mùa thu ở đồng bằng châu thổ sông Hồng.
Không gian nghệ thuật được mở rộng về chiều cao, chiều dài, chiều dài và chiều rộng. Bầu trời mùa thu “trong xanh”, những đám mây nhẹ “lơ lửng” như một nhà thơ lang thang. Ai cũng cảm thấy bầu trời mùa thu thoáng đãng, bao la, mênh mông, mỏng manh như một dải lụa yêu kiều.
Nhìn ra bốn phía làng chỉ thấy “ngõ tre lộng gió”. Không một bóng người qua lại, “vắng khách”. Lấy cảnh vật để ám chỉ, nhà thơ thể hiện một cách tinh tế tâm hồn cô đơn của mình.
Cảnh trong “Thu xì gà” được chấm phá bằng những đường nét tài hoa: nhỏ nhắn, hơi gợn, đung đưa nhẹ nhàng, lơ lửng, uốn lượn; được đánh dấu bằng các màu: nước trong, sóng xanh, lá vàng, trời xanh. Đó là màu thu của quê hương nhà thơ, màu thu của làng quê Bắc Bộ. Cảnh vật tĩnh lặng, thơ mộng, mơ hồ, xa xăm. Trông mùa thu nào cũng đẹp, thân quen và đáng yêu. Nguyễn Khuyến đã phủ hồn mình lên từng cảnh thu, nét thu, thể hiện một tình quê ấm áp, đằm thắm, thiết tha.
Hai câu kết thể hiện tâm trạng thoải mái:
“Không thể gối đầu lâu,
Cá dưới chân vịt đi đâu?”
Tư thế “ôm cần câu” của Nguyễn Khuyến gắn liền với việc Lã Vọng câu cá bên bờ sông Vị để chờ thời hơn mấy nghìn năm trước. Tuy nhiên, ông Tam Nguyên đã không đợi thời cơ mà đành bất lực trước thời thế. Vị quan về ở ẩn tại quê nhà: “Rằng quan Nguyễn về đã lâu”.
“Cá quẫy dưới chân vịt” là nét vẽ động để tả tĩnh, lấy ngoại cảnh để thể hiện tâm hồn thi nhân, đồng thời làm nổi bật bức tranh thu cảnh câu cá.
Qua “Thu điếu” ta cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của cụ Tam Nguyên Yên Đổ: yêu mùa thu tươi đẹp gắn liền với tình yêu quê hương đất nước, một phong thái thanh cao, ung dung và trong sáng.
Xem thêm các bài văn mẫu về phân tích và lập dàn ý tác phẩm lớp 11:
Giới thiệu về kênh Youtube
thu-dieu.jsp
Các bộ đề lớp 11 khác
Bạn thấy bài viết 2 bài Cảm nhận về bài thơ Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến hay nhất có khắc phục đươc vấn đề bạn tìm hiểu ko?, nếu ko hãy comment góp ý thêm về 2 bài Cảm nhận về bài thơ Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến hay nhất bên dưới để Trường THPT Kiến Thụy có thể thay đổi & cải thiện nội dung tốt hơn cho các bạn nhé! Cám ơn bạn đã ghé thăm Website: thptphandinhphung.edu.vn của Trường THPT Kiến Thụy
Nhớ để nguồn bài viết này: 2 bài Cảm nhận về bài thơ Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến hay nhất của website thptphandinhphung.edu.vn
Chuyên mục: Văn học
